งานวิจัยและบทความ

คำอธิบายเกี่ยวกับรูปแบบสัมผัสในฉันทลักษณ์ไทยนั้นพบได้ในตำราฉันทลักษณ์และหนังสือรวมกวีนิพนธ์ไทย คำอธิบายเหล่านี้มีความละเอียดลออในการพรรณนาให้รายละเอียดต่างๆ จึงอาจดูราวกับว่าฉันทลักษณ์แต่ละประเภทเป็นเอกเทศ มีรูปแบบเฉพาะตัวที่ต้องศึกษาแยกจากกัน เพื่อพิสูจน์ข้อสันนิษฐานนี้ การศึกษานี้จึงพินิจและเปรียบเทียบรูปแบบสัมผัสของฉันทลักษณ์ไทยทั้งห้าประเภท ได้แก่ ร่าย โคลง กาพย์ ฉันท์ และกลอน

ผลการศึกษาเผยให้เห็นว่า รูปแบบสัมผัสในฉันทลักษณ์เหล่านี้ไม่ได้มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว แต่กลับมีพื้นฐานมาจากรูปแบบสัมผัสคู่พื้นฐานเพียงสามแบบ โดยการใช้รูปแบบสัมผัสคู่แต่ละแบบขึ้นอยู่กับจำนวนวรรคในแต่ละบท ยิ่งไปกว่านั้นรูปแบบสัมผัสเหล่านี้ได้รับการอนุรักษ์สืบทอดมายาวนาน โดยแทบไม่มีการเปลี่ยนแปลงใดๆ เลยตลอดประวัติศาสตร์ของวรรณคดีไทย