งานวิจัยและบทความ

บทธรรมกายเป็นกลุ่มเนื้อหาในเอกสารต่าง ๆ ทั้งเอกสารตัวเขียน จารึก และหนังสือที่พิมพ์เผยแพร่ มีลักษณะร่วมกันนั่นคือ เนื้อหาหลักในภาษาบาลีที่เรียกว่า ธมฺมกาย เนื้อหาดังกล่าวระบุถึงความรู้และพุทธลักษณะของพระพุทธเจ้าที่ประกอบเป็นพระวรกาย

บทธรรมกายพบในภาคกลางและภาคเหนือของประเทศไทย และในประเทศกัมพูชา  บทธรรมกายมีบทบาทสำคัญในแก่นการปฏิบัติของเถรวาท รวมถึงสมาธิ พุทธาภิเษก และการสวดในการเรียนการสอนทางพุทธศาสนาและพุทธศาสนิกชนทั่วไปที่ปฏิบัติกันภูมิภาคเหล่านี้  บทธรรมกายที่ปรากฏมีอายุย้อนไปในสมัยอยุธยา (ค.ศ. 1350 - ค.ศ. 1767) ทุกวันนี้บทธรรมกายไม่เป็นที่รู้จักกันในภาคกลางของประเทศไทย แต่คงใช้กันในภาคเหนือของประเทศไทยและในประเทศกัมพูชาระหว่างพิธีพุทธาภิเษก และพิธีกรรมในการปลุกเสกพระพุทธรูปหรือเจดีย์ คนไทยในภาคกลางเลิกการสวดและการเรียนบทธรรมกายในรัชสมัยรัชกาลที่ 5 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เมื่อมีการปฏิรูปบทสวดในพิธีราชสำนักในสมัยพระสังฆราชสา [สา ปุสฺสเทโว] ค.ศ. 1880 ในช่วงเวลานั้น มีการสังคายนาพระไตรปิฎก ค.ศ. 1893 อีกด้วย

ในบทความ ผู้เขียนวิเคราะห์กลุ่มเนื้อหาของเอกสารที่เกี่ยวข้องกับบทธรรมกายและหน้าที่ต่าง ๆ เพื่อแสดงให้เห็นว่าบทเดียวนั้นมีหน้าที่ที่ครอบคลุมในวิถีปฏิบัติต่าง ๆ ตั้งแต่สมาธิ พุทธาภิเษก จนถึงการสวดเพื่อปกป้อง ผู้เขียนนำเสนอข้อสรุปถึงการละเลิกบทธรรมกายในการปฏิบัติของคนไทยในภาคกลางที่เชื่อมโยงกับการยกเลิกสิ่งที่เป็นพุทธศาสนา “โบราณ” หรือก่อนการปฏิรูป เพื่อตอบสนองความทันสมัยด้วยการชำระล้างและรักษาความจริงแท้ให้กับพระพุทธศาสนา