ห้องสมุดสยามสมาคมฯ มีกำหนดจัดกิจกรรม The Siam Society Literary Lounge เรื่อง “สืบหาพระราชหัตถเลขาจรเข้และปลาวาฬ” ในวันเสาร์ที่ 13 ธันวาคม 2568 เวลา 14.00 – 16.00 น.

เมื่อวันแรม 13 ค่ำ เดือนสาม ปีขาล จ.ศ. 1228 (ตรงกับ 4 มีนาคม พ.ศ. 2409 / ค.ศ. 1867) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชพัตถเลขาพระราชทานไปยังพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) ผู้เป็นราชทูตออกไปเจรจากับรัฐบาลฝรั่งเศสที่กรุงปารีส ความสำคัญตอนหนึ่งว่า

“จะว่าให้เห็นความชั่งใจอย่างหนึ่ง ก็เมื่อฝรั่งเศสคุมเหงเราเพราะเหตุไม่ยอมอยู่ในอำนาจ … เราควรจะทำอย่างไร จะให้ว่ายน้ำเข้าหาจรเข้หรือจะให้ออกทเลไปเกาะปลาวาฬ …

“อำนาจใหญ่มากระหนาบเข้าสองข้างสามข้าง เราอำนาจน้อยจะรู้ที่ทำอย่างไร … เราก็คงจะต้องมีอาวุธแต่ปากกับใจที่ประกอบไปด้วยสติปัญญาคิดพูดเจรจารักษาตัวท่านั้น … ”

กล่าวกันว่าข้อความข้างต้นเป็นสาระสำคัญที่แสดงพระราชทรรศนะเกี่ยวกับการต่างประเทศของสยามและวิเทโศบายภายใต้พลวัตของสถานการณ์โลกในขณะนั้น

จากเนื้อความของพระราชหัตถเลขาที่มีโวหารอุปมาถึง “จรเข้” และ “ปลาวาฬ” ดร.เตช บุนนาค จึงกล่าวเรียกเอกสารนี้โดยลำลองว่า “พระราชหัตถเลขาจรเข้และปลาวาฬ” และด้วยเล็งเห็นความสำคัญของเอกสารต่อการศึกษาการระหว่างประเทศ จึงได้พยายามอย่างแข็งขันที่จะค้นหาต้นฉบับให้พบ ดร. เตช บุนนาค จะมาร่วมสนทนาเกี่ยวกับความสำคัญของ “พระราชหัตถเลขาจรเข้และปลาวาฬ” และบริบทเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ ตลอดจนเรื่องราวการสืบเสาะแสวงหาต้นฉบับเอกสารสำคัญดังกล่าว

*จำกัดจำนวนผู้ร่วมการเสวนาเพียง 30 คนเท่านั้น

The Siam Society Literary Lounge this month invites you to join a discussion with Dr Tej Bunnag, who will discuss King Mongkut’s 1867 royal letter, informally referred to this document by Dr Tej as the “Crocodile and Whale Royal Letter”, sent to Siam’s ambassador negotiating with France. The letter’s vivid metaphors reflect Siam’s delicate diplomatic position amid pressure from major powers. Dr Tej will explore the letter’s historical significance and share his efforts to locate the original manuscript.

*This event will be conducted in Thai and will be reserved for only 30 participants.